Inleiding
Voor mijn laatste post trok ik op 25/12/2011 naar het Museum aan de Stroom of simpelweg het MAS.
Er was dit jaar veel te doen rond dit nieuwe Museum in Antwerpen. Ik stel me in deze post volgende vraag: “Wat maakt het MAS anders dan een gewoon museum?”
De bouw van het MAS
Allereerst lijkt het me interessant om eens kort te bespreken wanneer men met het idee van het MAS op de proppen kwam en wanneer het idee precies werd uitgevoerd.
Het MAS is een spiksplinternieuw museum in Antwerpen. Nochtans was er reeds in 1998 beslist dat het museum er zou komen. Na een zoektocht naar een architectenbureau, het vrijmaken van voldoende kapitaal en een goedkeuring van de bouwvergunning begint men in 2006 aan de bouw van het MAS. In mei 2010 werd het gebouw opgeleverd. Eén jaar later op 17 mei 2011 opende het MAS de deuren.
Architecturaal hoogstandje
Het MAS is geen alledaags gebouw. Daarom ga ik in dit onderdeel dieper in op de architectuur en de vormgeving van het MAS.
In 2000 werd het bureau Neutelings Riedijk Architecten aangesteld als architecten van het MAS. Ze werden geselecteerd na een wedstrijd waar 55 architecten en architectenbureaus aan deelnamen.
Men koos voor hun ‘Stapelhuis’ omdat dit perfect aansluitt bij de historische achtergrond van het eilandje waarop het MAS werd gebouwd. Vroeger stond er namelijk een ‘Hanzehuis’ dat als pakhuis dienst deed. De verschillende verdiepingen of ‘dozen’ in het MAS verwijzen naar dit ‘Hanzehuis’ maar ook naar de andere pakhuizen in de buurt.
Door de ‘dozen’ iedere keer een kwartslag te draaien krijg je een reuzenspiraal. Op deze manier heb je een zicht op alle hoeken en kanten van Antwerpen.
Het gebouw bestaat uit verschillende materialen. De grote rode toren is opgebouwd uit handgekliefde Indische steen en gebogen glaspartijen. Ongeveer drieduizend aluminium handen zorgen voor een fonkelend effect. Deze handen zijn het symbool van Antwerpen.
De scenografie van de verschillende verdiepingen werd ontworpen door het bureau B-architecten. Zij kozen ervoor om het MAS thematisch in te delen. Ieder thema krijgt zijn eigen verdieping. Alle themaverdiepingen kennen dezelfde indeling: de Wake-up ruimte (met de neus op de feiten drukken/ multimedia), introruimte, de focusruimte, de wauw-ruimte (de collectie) de kennis-ruimte (extra informatie) en de sporenruimte (bezoekers dragen hun steentje bij aan de museumcollectie).
Hieronder een filmpje over de architectuur en het idee van het MAS.
Wat is er te zien?
In het MAS is er steeds een vaste, doorlopende collectie aanwezig. Deze collectie omvat vijf verdiepingen. Hiernaast is er een tijdelijke collectie die één verdieping omvat en een kijkdepot waar iedereen gratis toegang tot heeft.
Vaste collectie
De vaste collectie bestaat uit 4 thema’s gespreid over 5 verdiepingen. Ieder thema is opgebouwd volgens dezelfde indeling die reeds werd uitgelegd. Ik vond het enorm boeiend dat ieder thema wordt ingeleid door een stukje multimedia. Hierdoor ontstaat er een contrast tussen de hedendaagse technologie en de geschiedenis die tot deze technologie heeft geleid.
Thema 1: Machtsvertoon: Over prestige en symbolen.
Over heel de wereld wordt macht uitgedrukt met statussymbolen. Deze verschillen van streek tot streek. Het MAS herbergt duizenden statussymbolen uit de hele wereld. Zo is er een collectie van statussymbolen van wisselende machthebbers in Antwerpen, allerlei Afrikaanse voorwerpen en symbolen van de 16de tot de 19de eeuw, een reeks Indonesische wapens uit de koloniale tijd en noem maar op. Het MAS toont deze statussymbolen niet enkel maar vertelt ook het verhaal erachter.
Thema 2: Wereldstad: Over hier en elders.
Deze verdieping gunt je een blik in de geschiedenis van Antwerpen als wereldstad. Voornamelijk de 16de en 19de eeuw worden extra in de verf gezet. De 16e eeuw omdat dit de ‘gouden eeuw’ was en de 19de eeuw omdat Antwerpen na een reeks tegenslagen zich opnieuw ontpopte tot een economische grootmacht. Tijdens mijn bezoek was er ook de tijdelijke tentoonstelling ‘Home Call’ over de globalisering in Ghana.
Thema 3: Wereldhaven: Over handel en scheepsvaart.
Antwerpen heeft veel te danken aan zijn haven en aan de Schelde. Tot de dag van vandaag vaart de wereld via deze haven Antwerpen binnen, en vaart Antwerpen de wereld tegenmoet.
Als bezoeker leer je de Antwerpse haven kennen als kleine nederzetting die met ups en down uitgroeit tot één van de grootste internationale kruispunten van de wereld. Persoonlijk was ik erg onder indruk van de grote collectie scheepsmodellen die in het midden van de zaal tentoongesteld zijn.
Thema 4: Leven en dood: Over mensen en Goden. Over boven – en onderwereld.
Dit thema beslaat twee verdiepingen in het MAS. Beide thema’s handelen over de betekenis van de dood in verschillende culturen. Antwerpen is namelijk een stad met heel wat culturen. Hierdoor is er dus ook enorm veel religieuze en filosofische diversiteit. Dit thema pikt hierop in met collecties over het dodenritueel in Egypte, de voorouderbeleving in Afrika, de wedergeboortegedachte van het Hindoeïsme en noem maar op. Ondanks dat het thema niet rechtstreeks aansluit bij de geschiedenis van Antwerpen heeft het, van alle thema’s, op mij de grootste indruk nagelaten.
Tijdelijke collectie
In eerste instantie leek het me niet relevant om de tijdelijke tentoonstelling te bespreken maar omdat deze loopt tot 30/12/12 en best wel de moeite is om te bezoeken bespreek ik ze kort.
In eerste instantie leek het me niet relevant om de tijdelijke tentoonstelling te bespreken maar omdat deze loopt tot 30/12/12 en best wel de moeite is om te bezoeken bespreek ik ze kort.
De titel van de tentoonstelling is: ‘Meesterwerken in het MAS. Vijf eeuwen beeld in Antwerpen’. De tentoonstelling gaat over de beeldencultuur van Antwerpen in de 16de en 17de eeuw. De Vlaamse primitieven komen aan bod, er is terug heel wat te doen rond de ‘gouden eeuw’ maar er is ook aandacht voor hedendaagse ‘beeldenkunst’.
Het kijkdepot
De volledige collectie van het MAS bestaat uit 470.000 objecten. 180.000 van deze objecten bevinden zich in een depot. Dit kijkdepot bestaat uit twee delen. Een deel is niet toegankelijk maar gunt je een blik achter de schermen en het andere deel is wel toegankelijk en vertelt een verhaal over een rijk verzamelverleden.
Dit kijkdepot is een leuk initiatief dat je de mogelijkheid geeft om ook de niet tentoongestelde werken van het MAS te bekijken.
Geschiedenis van Antwerpen
In het MAS is er veel te doen rond de gecshiedenis van Antwerpen. Daarom zet ik in dit deel deze geschiedenis op een rijtje.
Herkomst van de naam 'Antwerpen'.
De naam Antwerpen komt van een legende die zich afspeelt aan de rand van de Schelde. Hier stond het kasteel ’t Steen dat werd bewoond door de reus Druon Antigoon. Schippers die voorbij voeren moesten tol betalen. Wie weigerde verloor zijn hand. Ook Julius Caesar vernam het beruchte verhaal en stuurde één van zijn dapperste veldheren naar Antwerpen: Silvius Brabo. Deze ging Antigoon te lijf en sloeg erin zijn hand af te hallen. Hij gooide deze in de Schelde. Van dit Hand-werpen kwam het latere Antwerpen.
Geschiedenis van Antwerpen
In de legende over de naam 'Antwerpen' zijn er sporen van waarheid want in de tijd van de oude Romeinen lag er inderdaad een klein dorpje aan de Schelde. De eerste vermelding stamt echter uit de vierde eeuw toen deze streek werd bevolkt door de Salische Franken. In 836 werd deze nederzetting verwoest dor de Vikingen. Later zou keizer Otto I van Oost-Francië in 950 de Antwerpse burcht bouwen waar later de stad uit zou voortkomen.
Vanaf de 14de eeuw begon Antwerpen eindelijk een rol van betekenis te spelen in de bekende wereld. Omwille van de uitstekende ligging werd Antwerpen zelfs het belangrijkste handelscentrum van West-Europa. De stad had daarom ook een uitstekende zeehaven en ook de wolmarkt was erg populair.
De 16de eeuw was voor Antwerpen de ‘Gouden eeuw’. Dit succes duurde tot 1566 toen de Protestantse Nederlanden en Katholieke Spanjaarden de oorlog aan elkaar verklaarden. De beeldenstorm vond plaats in dit jaar. In 1572 brak de tachtigjarige oorlog uit. De Zuidelijke Nederlanden kwamen in handen van de Spanjaarden en Antwerpen werd volledig leeggeplunderd. Toch was er in deze periode een heropleving in de kunst door bekende barokkunstenaars als Rubens en Jordaens.
standbeeld van Rubens op de Groenplaats in Antwerpen |
In 1648 werd de Schelde afgesloten omdat dit zo stond in het vredesverdrag van Münster. Voor Antwerpen was dit natuurlijk een enorme aderlating en de stad werd steeds minder belangrijk. Toen in 1795 de stad in handen kwam van de Fransen was er een heropleving. Napoleon pompte veel geld in de constructie van twee nieuwe dokken en een havendam. In 1863 was de stad uiteindelijk volledig hersteld van de geleden schade.
Tijdens WO II werd Antwerpen gebombardeerd door de beruchte V1 en V2 bommen van de Duitsers. Grote delen van de stad lagen in puin. Toch werd de stad opnieuw volledig herbouwd. De 20ste eeuw zou uiteindelijk een eeuw van grote bloei zijn.
Tot de dag van vandaag is Antwerpen een bekende en betekenisvolle stad in België en Europa. Ondanks tegenslagen en verwoestingen is de stad er steeds bovenop gekomen.
De kruithoorn
Op 27 mei stonden de kranten vol met een merkwaardige diefstal. Veiligheidscamera’s filmden een oudere man die op de vierde verdieping een stuk uit de collectie stool. Het betrof een ‘kruithoorn’ uit de 16de eeuw. Het collectiestuk had een waarde van ongeveer €5000. De eerste diefstal in het MAS was dus een feit. Hieronder een filmfragment over deze diefstal.
Een kruithoorn werd gebruikt om buskruit in op te slaan. Men stortte hier buskruit mee in een geweerloop. Nadien werd dit buskruit aangestampt met een laadstok. Vervolgens werd er een lodenkogel in de loop geplaatst die men kon afvuren.
Al bij al is het MAS een boeiend en uitnodigend museum. Ik had op voorhand zowel positieve als negatieve kritieken over het MAS gehoord en gelezen. Toch ben ik blij dat ik het museum bezocht heb. De mooie architectuur, de innemende collecties en het prachtige uitzicht zijn zaken die dit museum onderscheiden van anderen.
Bronvermelding
- MAS-Gids, boek, BAI, 2011.
- MAS: Museum aan de Stroom, internet, ( http://www.mas.be/ ).
- DEUTSCHEWELLEENGLISH, Antwerps Museum aan de Stroom (MAS) - A New Local Landmark | euromaxx, internet, 17/05/2011, ( http://www.youtube.com/watch?v=GFcT1xGpXdc ).
- ARTSECUREVIDEO, Dieven Kruithoorn MAS.asf, internet, 14/06/2011, ( http://www.youtube.com/watch?v=DV4F0A-3g6Y ).